Kamień Pomorski Kościół filialny pw św.Mikołaja Bp »

Kościół „górski” św. Mikołaja został wzniesiony na szczycie wzgórza po południowej stronie lokacyjnego miasta. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z roku 1335. W źródłach wymieniany jest – podobnie jak kościół Najświętszej Maryi Panny – jako kaplica.

Utworzono wokół niego cmentarz grzebalny, nawiązując do dawnej pogańskiej funkcji wzgórza. Kościół, otrzymując charakter kościoła cmentarnego, spełniał również funkcje duszpasterskie wobec okolicznych wsi: Grabowa, Połchowa, Chrząszczewa, Buniewic i Żółcina. Zbudowany został z cegły Ołtarz główny o wiązaniu polskim, z nie w kościele wielkimi partiami kamienia narzutowego w części przy fundamentowej. Obecnie jest to budowla salowa, orientowana, z przylegającą od zachodu wieżą i dworna przybudówkami: kruchtą od południa i zakrystią od północy. Posiada wymiary 8,4×19,4 m. Prezbiterium nie wyodrębnione z korpusu kościoła, oznaczone jedynie lekkim, skośnym załamaniem ściany północnej ku południowi, zamknięte jest odcinkiem elipsy. Obiekt ten zachował obecnie trzy przypory przy prezbiterium, jedną przy ścianie północnej i dwie na narożach ściany zachodniej.


Można wyodrębnić trzy etapy wznoszenia świątyni. W pierwszej fazie, zakończonej w połowie XVI w., wybudowano cały korpus kościoła. W drugiej wzniesiono wieżę (druga ćwierć XVII w.) oraz kruchtę i zakrystię. Początek trzeciej fazy budowy kościoła wiąże się z działalnością pastora L.J. Rhane’a, który w 1686 r. dokonał gruntownej odbudowy świątyni. Jego przedsięwzięcie kontynuował następca A. Rosenfeldt, który na miejsce starej wieży wzniósł nową. Do czasu rozpoczęcia robót budowlanych, związanych z adaptacją obiektu na muzeum regionalne, czyli do 1960 r., we wnętrzu kościoła znajdowały się zdewastowane i niszczejące od wpływów atmosferycznych: ołtarz, ambona i empory. Zachowany ołtarz ustawiony był w prezbiterium na osi kościoła. Murowana mensa ołtarzowa nadbudowana była drewnianą szafą ołtarzową, obramowaną kręconymi kolumienkami oplecionymi wicią winorośli i liśćmi akantu z wkomponowanymi postaciami aniołków. Ołtarz pierwotnie wyglądał jednak inaczej. Według zachowanego w M.P.Z. zdjęcia ołtarz, będący kompilacją gotyckich i barokowych elementów, zawierał w części centralnej środek tryptyku z postacią Madonny i towarzyszącymi jej świętymi (w górnej części po prawej stronie znajdowały się figurki św. Mikołaja – patrona kościoła i św. Jerzego, natomiast w tej samej części po lewej stronie figurki św. Magdaleny i św. Apolonii, w dolnej części zaś znajdowała się figurka św. Katarzy-ny; szafa środkowa tego ołtarza bez Madonny i figurek znajduje się obecnie w Katedrze Kamieńskiej), pochodzący z czwartej ćwierci XIV W. Skrzydła boczne tryptyku, które jednak nie były równoczesne z częścią środkową, zawierały postacie dwunastu świętych. Układ fałd szat świętych pozwala na przesunięcie czasu powstania na pierwszą ćwierć XVI w. Całość ołtarza zwieńczona była krucyfiksem z połowy XIV w., będącym repliką krucyfiksu z katedry. Na gzymsie ołtarza umieszczono postacie Matki Bożej i św. Jana Ewangelisty, towarzyszące ukrzyżowanemu Chrystusowi. Krucyfiks zdjęty W 1959 r. z ołtarza znajduje się obecnie W Katedrze Kamieńskiej, natomiast nie jest znany los dwóch pozostałych postaci Pasji. Dzisiaj kościół św. Mikołaja jest świątynią katolicką; został poświęcony 1 maja 1994 r