Ich celem jest niesienie pomocy osobom znajdującym się w kryzysie oraz udzielenie wsparcia osobom, które z różnych powodów czują się odrzucone przez własne środowisko. Rozmowa z cierpliwe słuchającą drugą osobą jest dla wielu szansą na wyjście z psychicznej izolacji i zmniejszenie swojego poczucia osamotnienia, a często jest to pierwszy krok na odbicie się od dna i zobaczenie światełka w nadziei.
Osobami dyżurującymi w Katolickim Telefonie Zaufania są wolontariusze świeccy, z którymi współpracuje kapłan. W swojej działalności kierują się oni zasadami moralności katolickiej oraz ogólnymi zasadami Polskiego Towarzystwa Pomocy Telefonicznej.
Historia Telefonów Zaufania
Twórcą idei Telefonów Zaufania jest anglikański pastor Chad Varach, który w Anglii w 1953 roku wprowadził tę ideę w czyn. Było to w sytuacji, gdy przeczytał list nastolatki, która popełniła samobójstwo. Uświadomił sobie wówczas, że gdyby dziewczyna mogła porozmawiać z kimś, kto okaże jej zrozumienie, do tragedii by nie doszło.
Chad Varach dał początek ruchowi o nazwie „SAMARYTANIE”. Ruch ten rozpowszechnił się bardzo szybko na całym świecie przyjmując za naczelną zasadę niesienie szybkiej pomocy ludziom znajdującym się w kryzysie psychicznym.
Telefony Zaufania powstałe w różnych krajach na bazie angielskich „Samarytan” zrzeszone są w Miedzynarodowej Organizacji Pomocy Telefonicznej IFOTES.
Do Polski idea „Samarytan” dotarła w 1966 roku za pośrednictwem prof. Tadeusza Kielanowskiego z Gdańska. Dzięki jego inicjatywie w 1967 roku powstały równolegle dwie placówki o nazwie Telefon Zaufania, jedna w Gdańsku, a druga we Wrocławiu.
Wrocławski TZ był w pełni profesjonalny i związany z Kliniką Chorób Psychicznych Wrocławskiej Akademii Medycznej, a pomocy telefonicznej udzielali w nim wyłącznie lekarze psychiatrzy. Natomiast Gdański Telefon Zaufania, który określił się jako „ANONIMOWY PRZYJACIEL”, był pierwszym polskim społecznym TZ opartym całkowicie na bezinteresownej, anonimowej służbie wolontariuszy różnych zawodów.
W 1972 roku powołana została Rada Koordynacyjna Polskich Telefonów Zaufania wchodząca w skład Międzynarodowego Komitetu IFOTES . W kwietniu 1982 r siedzibę Rady przemianowanej na Komitet Koordynacyjny przeniesiono do Gdańska.
Przełomowym wydarzeniem w polskim ruchu pomocy telefonicznej było powołanie i zarejestrowanie w 1990 roku POLSKIEGO TOWARZYSTWA POMOCY TELEFONICZNEJ w Gdańsku, którym do chwili obecnej kieruje prof. Grażyna ŚWIĄTECKA.
Od 1991 roku w Gdańsku jest redagowana i wydawana „NASZA GAZETA – TELEFON ZAUFANIA”.
POLSKIE TOWARZYSTWO POMOCY TELEFONICZNEJ koordynuje działalność większości Telefonów Zaufania w kraju stanowiących jego oddziały terenowe, a jest ich ok. 50 i działają w większych miastach Polski. Przez cały okres swojego istnienia współpracuje z kierownictwem IFOTES oraz zrzeszonymi w tej organizacji telefonami zaufania w innych krajach.
Towarzystwo Pomocy Telefonicznej jest placówką wytyczającą linię programową i dbającą o przestrzeganie zasad pomocy telefonicznej. Poprzez coroczne organizowanie konferencji szkoleniowych, ułatwianie współpracy między placówkami terenowymi oraz wydawanie materiałów szkoleniowych, pomaga w doskonaleniu osobowości dyżurnych i podnoszeniu poziomu oraz zwiększaniu skuteczności pomocy telefonicznej.
Zasady pomocy telefonicznej
W Telefonach Zaufania na świecie i w Polsce służą zarówno profesjonaliści i przedstawiciele różnych zawodów, ludzie o różnych poglądach politycznych czy filozoficznych i różnych cechach osobowościowych. Wszystkich łączy jednak potrzeba pomagania drugiemu człowiekowi, szacunek dla ludzkiej godności, tolerancja dla wszelkich inności, duża zdolność do empatii, sympatii i życzliwości oraz wystarczająco duża wiedza o psychice człowieka i tym wszystkim, co warunkuje dużą skuteczność pomagania.
W półwiekowej tradycji służby pomocy telefonicznej na świecie, powstały reguły i zasady, które pozwalają utrzymać jednolity charakter działań ogólnych i specjalistycznych Telefonów Zaufania o orientacji niedyrektywnej.
Podane niżej zasady oddają najistotniejsze cechy bezinteresownej telefonicznej służby społecznej przyjęte przez IFOTES i PTPT.
1. Telefon Zaufania oferuje usługi telefoniczne zapewniające możliwość anonimowej wymiany myśli tym osobom, które przeżywają trudności natury moralnej, społecznej lub psychicznej i próbują pokonać własne osamotnienie.
2. Kontakt z TZ może nawiązać każdy człowiek w prosty sposób korzystając z telefonu stacjonarnego bądź komórkowego. Jest to szczególnie istotne dla ludzi będących w sytuacji kryzysowej (najbardziej dramatyczną jej postacią jest rozważanie możliwość popełnienia samobójstwa).
3. Telefon Zaufania stanowi oparcie dla wszystkich tych osób, które dotknięte są problemami zbyt intymnymi i nie potrafią podzielić się nimi z rodziną, znajomymi lub z kimś, kto rozpoznałby ich tożsamość.
4. Dyżurni TZ oferują alternatywne podejście do problemów osobom, które popadłszy w błędne koło własnego rozumowania i własnych odczuć, bezskutecznie powtarzają te same próby, błędy i rozwiązania, nigdy nie osiągając satysfakcji.
5. Dyżurni TZ informują potrzebujących o możliwościach kontaktu ze specjalistami oraz instytucjami pomocowymi dysponującymi różnymi formami pomocy bezpośredniej
Dyżurny jest nie tylko przyjacielem i życzliwym powiernikiem najbardziej intymnych spraw, lecz lustrem, w którym odbijają się opowiedziane problemy, lęki, pragnienia, oczekiwania, nadzieje. W tym procesie, podobnie jak w psychoterapii, osoba dzwoniąca przenosi na dyżurnego to, czego nie może udźwignąć, z czym w życiu sobie nie radzi, co ją boli i rani.
Pomaganie w TZ jest oparte na szacunku, akceptacji, zrozumieniu, głębszym kontakcie i dialogu z drugim człowiekiem. Uwzględnia ono wagę słowa i w pełni respektuje wolność dzwoniącego. Tak zorientowaną pomoc określamy jako niedyrektywną.
Nie jest ona jednoznaczna z bezpodstawnym pocieszaniem, udzielaniem rad, czy pouczaniem. Pamiętając w każdej rozmowie o dużej odpowiedzialności za wypowiadane słowa – nie mówimy”: „jutro będzie lepiej”, „wszystko się ułoży” czy „czas zrobi swoje”; nie pouczamy w stylu „weź się w garść”, „otrząśnij się”, „zacznij coś robić”. Nie oceniamy też ani postępowania, ani wyznawanych zasad czy poglądów dzwoniącego
Pomaganie człowiekowi dzwoniącemu pod numer Telefonu Zaufania dlatego, że przerosły go przeżywane problemy, że stracił nadzieję, że czuje się bardzo osamotniony, że przytłaczają go życiowe trudności - polega głównie na aktywnym i zaangażowanym słuchaniu i na takim prowadzeniu rozmowy, żeby dzwoniący odczuł, że obdarowujemy go bez ograniczeń naszym czasem, że uznajemy jego problemy za ważne i usiłujemy je zrozumieć, że wspólnie z nim będziemy próbować inaczej na nie spojrzeć i szukać sposobu ich rozwiązania, czy chociaż zminimalizowania bolesnych skutków danej sytuacji.
Anonimowość obowiązująca w naszych rozmowach obie strony, wielu osobom dzwoniącym do TZ ułatwia otwarcie się, wielu dodaje odwagi do powiedzenia czegoś, z czym żyli sami czasami wiele lat, co ich bardzo gniotło i czyniło życie bardzo trudnym. Anonimowość daje często większe szanse tej formie pomocy w stosunku do udzielanej „twarzą w twarz”.
Szanse te jednak wyraźnie ogranicza wyłącznie werbalny kontakt z rozmówcą, kontakt pozbawiony takich środków wyrazu jak mimika twarzy, kontakt oczu czy gest, które niejednokrotnie wiele znaczą.
Dyżurni TZ, poprzez odpowiednią modulację głosu, zróżnicowane tempo mówienia, wypowiadanie jednych treści głośniej, a innych ciszej - starają się włożyć wiele wysiłku by ta komunikacja głosowa była możliwie bogata.
Pomoc telefoniczna niewykraczającą poza rozmowę, może rozczarować niektóre osoby, które bardziej od wysłuchania i wsparcia psychicznego potrzebują pomocy bardzo konkretnej, często materialnej. Tym „zawiedzionym” dyżurni przekazują szczegółowe informacje o innych instytucjach pomocowych dysponujących szerokimi formami pomocy i wsparcia.