1
Z dniem 1 lipca 2019 r., Ksiądz Arcybiskup Metropolita zatwierdził Katalog dobrych praktyk w relacjach duszpasterskich z dziećmi i młodzieżą jako obowiązujące zasady postępowania w relacjach z osobami niepełnoletnimi poniżej osiemnastego roku życia w Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej. Mamy nadzieję, że niniejszy Katalog dobrych praktyk przyczyni się do promocji ochrony dzieci i młodzieży przed różnymi formami przemocy i wykorzystania również poza środowiskiem kościelnym.
KATALOG DOBRYCH PRAKTYK W RELACJACH DUSZPASTERSKICH Z DZIEĆMI I MŁODZIEŻĄ
W ARCHIDIECEZJI SZCZECIŃSKO-KAMIEŃSKIEJ
PREWENCJA NADUŻYĆ SEKSUALNYCH I NIEOBYCZAJNOŚCI WZGLĘDEM DZIECI I MŁODZIEŻY
A. Wprowadzenie
1. Kościół jako wspólnota wiernych troszczy się o zbawienie każdego człowieka. Ze względu na Chrystusa jest wrażliwy na wszystko co służy dobru człowieka i co mu zagraża (por. Jan Paweł II, Redemptor hominis, n. 13). W szczególności dotyczy to najsłabszych i najbardziej bezbronnych, dzieci i młodzieży. Szczególnie jeżeli sferą, która zostaje naruszona jest ludzka intymność i seksualność. Krzywda dzieci pozostawia trwałe zranienie na całe życie i staje się krzyżem dla osoby skrzywdzonej, jej najbliższych i całej wspólnoty. Pan Jezus jest tutaj radykalnie jednoznaczny: „Kto by się stał powodem grzechu dla jednego z tych małych, którzy wierzą, temu byłoby lepiej uwiązać kamień młyński u szyi i wrzucić go w morze” (Mk 9, 42).
2. Papież Franciszek w swoim przemówieniu do przewodniczących episkopatów na zakończenie spotkania poświęconego ochronie małoletnich w Kościele, 24 lutego 2019 r. powiedział: „Nieludzkość tego zjawiska na poziomie światowym staje się jeszcze poważniejsza i bardziej skandaliczna w Kościele, ponieważ jest sprzeczna z jego autorytetem moralnym i wiarygodnością etyczną. Osoba konsekrowana, wybrana przez Boga, by prowadzić́ dusze do zbawienia, poddaje się swojej ludzkiej słabości, czy też chorobie, stając się w ten sposób narzędziem szatana. W wykorzystywaniu widzimy rękę zła, która nie oszczędza nawet niewinności dzieci. Nie ma wystarczających wyjaśnień tych nadużyć wobec dzieci. Pokornie i odważnie musimy uznać, że mamy do czynienia z tajemnicą zła, które zawzięcie atakuje najsłabszych, ponieważ są oni obrazem Jezusa. Dlatego właśnie wzrosła obecnie w Kościele świadomość, że trzeba nie tylko powstrzymać najpoważniejsze nadużycia środkami dyscyplinarnymi oraz procesami cywilnymi i kanonicznymi, ale także zdecydowanie zmierzyć się z tym zjawiskiem zarówno w Kościele, jak i poza nim. Czuje się on powołany do zwalczania tego zła, które dotyka centrum jego misji: głoszenia Ewangelii maluczkim i ochrony ich przed żarłocznymi wilkami”.
3. Nawiązując do ustaleń podjętych pod auspicjami Światowej Organizacji Zdrowia a także pracy Papieskiej Komisji ds. Ochrony Małoletnich Franciszek wskazał na kilka głównych aspektów, na których powinny się koncentrować działania prewencyjne. Pierwszy i najważniejszy to ochrona dzieci. Następne to nieskazitelna stanowczość podejmowanych działań, prawdziwe oczyszczenie, formacja i surowa selekcja przyszłych kapłanów, wzmocnienie i weryfikacja wytycznych Konferencji Episkopatów, towarzyszenie osobom pokrzywdzonym, świat cyfrowy, turystyka seksualna. Na zakończenie swojego przemówienia Franciszek zaapelował: „Najlepszym osiągnieciem i najbardziej skutecznym rozwiązaniem, jakie możemy dać ofiarom, ludowi Świętej Matki Kościoła i całemu światu, jest dążenie do nawrócenia osobistego i wspólnotowego, pokora uczenia się, słuchania, pomagania i chronienia najbardziej bezbronnych”.
4. Konferencja Episkopatu Polski w swoim stanowisku z 2014 r. podkreśliła, że „prewencja nadużyć seksualnych wobec nieletnich stanowi integralną część zaangażowania Kościoła w pracę z dziećmi i młodzieżą” (Konferencja Episkopatu polski, Prewencja nadużyć seksualnych wobec dzieci i młodzieży i osób niepełnosprawnych w pracy duszpasterskiej i wychowawczej Kościoła w Polsce, Warszawa 2014, n. 1). Prewencja ma nie tylko wyeliminować ryzyko nadużyć seksualnych, ale również pomóc w uniknięciu przekraczania psychicznych i fizycznych granic intymności. Wymaga wprowadzenia właściwych programów profilaktycznych, których jednym z głównych punktów jest przygotowanie i egzekwowanie kodeksów zachowań obowiązujących wszystkie osoby skierowane do pracy z dziećmi i młodzieżą w ramach duszpasterskiej działalności Kościoła.
5. Według Kodeksu karnego kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej 15 roku życia, dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonywania podlega karze pozbawienia wolności od 2 do 12 lat (art. 200 § 1). Za zgwałcenie małoletniego poniżej 15 roku życia grozi kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata (art. 197 § 3). Należy zauważyć, że podlega karze każdy, kto za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej nawiązuje kontakt z małoletnim zmierzając za pomocą wprowadzenia go w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania sytuacji albo przy użyciu groźby bezprawnej do spotkania z nim w celu popełnienia przestępstwa określonego w art. 197 § 3 pkt 2 lub art. 200 jak również produkowania lub utrwalania treści pornograficznych. Kodeks określa wysokość kary na poziomie do 3 lat pozbawienia wolności (art. 200a § 1). Kodeks karny chroni małoletnich przed kontaktem z treściami pornograficznymi a także przed wykorzystywaniem dzieci do takich produkcji jak również zakazuje rozpowszechniania i przechowywania treści pornograficznych z udziałem małoletnich (art. 202).
6. Należy szczególnie zwrócić uwagę na prawny obowiązek zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa pedofilii. Zgodnie z Kodeksem karnym każdy, kto posiada informacje o popełnieniu czynów zabronionych z art. 197 § 3 i 4 (zgwałcenie małoletniego), art. 198 (wykorzystanie bezradności lub upośledzenia) albo art. 200 (obcowanie płciowe z małoletnim) ma obowiązek zawiadomić o tym organy ścigania. Niedopełnienie tego obowiązku jest zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3 (art. 240 § 1). Obowiązek ten nie dotyczy tych, którzy mają dostateczną podstawę do tego, aby sądzić, że organy ścigania już zostały poinformowane.
ZASADY OGÓLNE
B. Potrzeby i prawa dzieci i młodzieży
7. Dziecko potrzebuje stałej opieki, troskliwej serdeczności, kształcenia i wychowania. Dokonuje się to w przeważającej mierze poprzez spotkanie z autorytetami oraz wartościami. Pierwszymi wychowawcami są rodzice a wartości przekazywane w rodzinie stają się fundamentem rozwoju i przyszłego życia człowieka. Pozostali wychowawcy uczestniczą w trosce wychowawczej tylko po akceptacji rodziców i w wymiarze jaki rodzice uznają za właściwy. Pomoc wychowawcza może dotyczyć zarówno płaszczyzny fizycznej, psychicznej jaki duchowej. Należy ją traktować jako pomoc w odkrywaniu istotnego sensu życia ludzkiego jakim jest osiągnięcie wszechstronnie rozwiniętego człowieczeństwa.
8. Dziecko w toku swojego rozwoju odkrywa i konstytuuje siebie jako osobę. Z tej racji należne są mu poważanie i szacunek. Zarówno w domu jak i w innych środowiskach wychowawczych doświadcza poszerzającej się przestrzeni wolności, która staje się płaszczyzną jego rozwojowej aktywności. Wraz z postępującym rozwojem pojawiają się dążenia, które ukierunkowują się na miłość, prawdę, dobroć, piękno i pełnię życia.
9. Z racji podejmowanej „pracy” rozwojowej oraz godności dziecka jako osoby przynależą mu określone prawa:
- wolność bycia sobą;
- autoekspresji;
- humoru i radości;
- wsparcia i pomocy ze strony innych;
- życia bez przemocy fizycznej i psychicznej.
C. Symptomy wykorzystania seksualnego dziecka
10. Dobro rozwojowe dziecka zostaje poważnie naruszone a nawet w pewnej części zniszczone przez przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości a także naruszenie fizycznej i psychicznej integralności dziecka.
11. Symptomy wykorzystania ujawniają się na różne sposoby w zależności od okresu rozwojowego:
* Wiek przedszkolny
- zachowania seksualne nieadekwatne do wieku,
- nadmierne zainteresowanie seksem,
- obnażanie się,
- nieadekwatna do wieku wiedza na temat seksu,
- prowokowanie kontaktów o charakterze seksualnym,
- zabawa w odgrywanie aktów seksualnych,
- rysowanie postaci z organami płciowymi,
- powtarzanie słów związanych z seksem,
- molestowanie seksualne innych dzieci.
* Wiek szkolny
- zachowania seksualne nieadekwatne do wieku
- rysunki o charakterze seksualnym,
- częste wypowiedzi na tematy seksualne,
- zaburzenia identyfikacji z płcią,
- obsceniczność zachowań,
- nadmierna troska o ciało,
- kompulsywna masturbacja.
* Okres dorastania
- zachowania uwodzące,
- molestowanie seksualne rówieśników lub rodzeństwa,
- propozycje seksualne wobec dorosłych.
12. Sfera rozwoju emocjonalnego:
* Wiek przedszkolny
- nagle pojawiające się zaburzenia poczucia bezpieczeństwa,
- „przywieranie” do opiekuna,
- okazywanie gwałtownego lęku przed niektórymi osobami,
- nagły regres do wcześniejszych zachowań,
- nagle obniżenie nastroju,
- moczenie się,
- utrata apetytu,
- powtarzające się koszmary senne,
- negatywny obraz samego siebie (np. w wypowiedziach),
- nadmierna czujność,
- okrucieństwo wobec zwierząt.
* Wiek szkolny
- nagłe, niewytłumaczalne zmiany nastroju,
- stany depresyjne,
- myśli i próby samobójcze,
- niska samoocena,
- zachowania regresywne,
- nadmierna czujność,
- poczucie winy,
- zaburzenia empatii.
* Okres dorastania
- próby samobójcze
- samookaleczenia,
- stany depresyjne,
- używki (przede wszystkim alkohol i narkotyki),
- zaburzenia jedzenia,
- koszmary senne,
- lęki i niepokój,
- wybuchy gniewu,
- zaburzenia obrazu siebie.
13. Sfera rozwoju społecznego:
* Wiek przedszkolny
- wycofywanie się ze wspólnych zabaw z rówieśnikami,
- niechęć do dzielenia się swoimi przeżyciami i doświadczeniami,
- agresja.
* Wiek szkolny
- trudności w kontaktach z rówieśnikami,
- wagary, kradzieże i kłamstwa,
- rezygnacja z hobby (np. zajęć sportowych),
- niechęć do rozbierania się na zajęciach wychowania fizycznego,
- przyjmowanie roli rodzica wobec młodszych dzieci,
- ucieczki z domu,
- angażowanie się w niebezpieczne sytuacje.
* Okres dorastania
- izolacja,
- nagła zmiana w relacjach,
- mówienie o przemocy,
- kradzieże,
- prostytucja,
- dążenie do panowania nad otoczeniem.
14. Sfera rozwoju poznawczego:
* Wiek przedszkolny
- regres poznawczy i zahamowanie ciekawości eksploracyjnej,
- stereotypowe zabawy,
- problemy w rozwoju mowy.
* Wiek szkolny
- stereotypowość w rozwiązywaniu zadań,
- trudności w rozwoju myślenia symbolicznego,
- słabe mechanizmy obronne,
- konieczność natychmiastowego nagradzania.
* Okres dorastania
- nagłe pogorszenie wyników nauki,
- trudności w myśleniu abstrakcyjnym,
- trudności w rozumieniu cudzych emocji,
- trudności w rozumieniu ról społecznych.
15. Sfera somatyczna:
* Wiek przedszkolny
- uszkodzenia w okolicach genitalnych lub analnych,
- upławy,
- dyskomfort w czasie chodzenia lub siedzenia.
* Wiek szkolny
- zakażenia układu moczowego,
- przewlekle dolegliwości (np. bóle brzucha, głowy i inne)
- zaparcia,
- odwodnienie.
* Okres dorastania
- ciąża,
- choroby weneryczne,
- HIV, AIDS.
D. Symptomy ostrzegawcze u potencjalnego sprawcy wykorzystania seksualnego
16. Potencjalny sprawca nadużyć seksualnych „wysyła”, zazwyczaj nieświadomie, szereg sygnałów dotyczących czynów podejmowanych wobec dzieci. W odbiorze otoczenia mogą to być sygnały delikatne, ostrzegające lub zagrażające. Do najważniejszych należą:
- brak relacji z rówieśnikami, niewielu dorosłych przyjaciół;
- dziecinne zainteresowania lub zachowania;
- spędzanie nadmiernej ilości czasu z dziećmi;
- osobista historia przemocy lub zaburzeń seksualnych;
- wyjazdy wakacyjne i wycieczki z dziećmi;
- częste wizyty dzieci w mieszkaniu;
- hojne podarunki dla dzieci;
- naruszenia granic fizycznych z dziećmi (np. różnego rodzaju „wygłupy” czy mocowanie się);
- zainteresowanie zdjęciami dzieci;
- sekrety dzielone z dziećmi;
- nawiązywanie kontaktów przy pomocy mediów społecznościowych, komunikatorów, smsów;
- pluszaki, gry dla dzieci i zabawki w mieszkaniu;
- rozmowy z małoletnimi na tematy seksualne;
- podawanie małoletnim alkoholu, narkotyków lub innych środków psychoaktywnych.
SZCZEGÓŁOWE NORMY ZACHOWAŃ
17. Stanowią one szczegółowy katalog zachowań niedopuszczalnych wobec małoletnich z racji na potrzebę respektowania ich integralności i tożsamości oraz poszanowania ich dobra rozwojowego. W wielu wypadkach może się to wiązać z łamaniem przepisów Kodeksu karnego stojących na straży wolności seksualnej i obyczajności (art. 197-205). Nawet gdy nie narusza to wprost norm kodeksowych należ pamiętać o ewangelicznej zasadzie poszanowania godności osoby ludzkiej oraz zobowiązaniu osób konsekrowanych do życia w czystości.
18. Zgodnie z Motu proprio Sacramentum sanctitatis tutela oraz wytycznymi Konferencji Episkopatu Polski w sensie kanonicznym za przestępstwo uznaje się wykroczenie duchownego przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z niepełnoletnim poniżej 18 roku życia (z niepełnoletnim zrównana jest osoba niezdolna do posługiwania się rozumem oraz osoba bezradna).
E. W RELACJACH INDYWIDUALNYCH
19. Zabrania się zapraszania pojedynczo niepełnoletniego do mieszkania na plebanii. W przypadku spotkań większych grup o takim spotkaniu powinni być poinformowani rodzice lub opiekunowie.
20. Dotyczy to także innych mieszkań, pokoi hotelowych itp.
21. Na plebanii powinno istnieć pomieszczenie do rozmów duszpasterskich (szczególnie z niepełnoletnimi), które z jednej strony zapewnia warunki do swobodnej rozmowy a z drugiej jest transparentne.
22. W czasie rozmów duszpasterskich kapłan nie powinien zajmować się terapią i wyraźnie oddzielić jedno od drugiego. W razie potrzeby powinien skierować rozmówcę do odpowiedniego specjalisty.
23. Zabrania się wręczania niepełnoletnim cennych prezentów.
24. Zabrania się zabierania pojedynczo lub w małych grupach niepełnoletnich na wspólne wyjazdy (nawet przy akceptacji rodziców). Dotyczy to także dzieci znajomych, przyjaciół czy spokrewnionych.
25. Nie można przytulać, ściskać lub całować niepełnoletniego.
26. Nie należy przekraczać granic fizycznych poprzez masowanie ramion, pleców, stóp. Nie można łaskotać małoletniego, trzymać na kolanach, dotykać lub kłaść ręce na udach, brać „na barana”.
27. Nie należy nakłaniać niepełnoletniego do zachowania tajemnicy przed rodzicami lub opiekunami.
28. Nie należy podawać niepełnoletniemu papierosów, alkoholu, narkotyków lub jakichkolwiek substancji psychoaktywnych.
29. Duszpasterze powinni dołożyć starań, aby sakrament pokuty i pojednania małoletnich był sprawowany w godnych warunkach w świątyni i w konfesjonale. Nie należy spowiadać niepełnoletnich na plebanii.
F. W RELACJACH GRUPOWYCH
30. W działalności duszpasterskiej Kościoła często mamy do czynienia z zaangażowaniem grup ludzi w różnego rodzaju inicjatywy. Może to być np. przygotowanie sakramentalne, spotkania formacyjne, pielgrzymki, rekolekcje szkolne itd.
31. Duszpasterze, a szczególnie proboszcz powinni zadbać o właściwy dobór współpracowników, którzy zapoznają się z ww. Katalogiem dobrych praktyk, z wyjątkiem tego wszystkiego co w sposób oczywisty ich nie dotyczy (np. sprawowanie sakramentu pokuty i pojednania). Powinni zwracać uwagę i monitorować sposób zachowania animatorów i wychowawców wobec niepełnoletnich.
32. W sytuacjach podejmowanych inicjatyw duszpasterskich z udziałem niepełnoletnich niezbędna jest właściwa współpraca z rodzicami lub opiekunami.
33. Osoby niepełnoletnie przed zorganizowanym wyjazdem powinny przedstawić zgodę rodziców lub opiekunów na wyjazd.
34. W czasie wyjazdu należy zapewnić niepełnoletnim kontakt z rodzicami lub opiekunami.
35. Grupa wychowawców i animatorów powinna składać się zarówno z kobiet jak i z mężczyzn proporcjonalnie do liczby dziewczynek i chłopców w grupie.
36. Opiekunowie nie powinni nocować w pomieszczeniu, w którym nocują niepełnoletni.
37. Sponsorowanie jakiejkolwiek aktywności niepełnoletnich nie może być realizowane bez wiedzy i zgody rodziców lub opiekunów prawnych.
38. W przypadku organizacji wyjazdów wakacyjnych i wycieczek należy przestrzegać przepisów zawartych w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 marca 2016 roku w sprawie wypoczynku dzieci i młodzieży Dz.U. z dnia 5.04.2016, poz. 452.
G. W ŚRODOWISKU CYFROWYM
39. Komunikacja elektroniczna z niepełnoletnim powinna dotyczyć tylko i wyłącznie zagadnień duszpasterskich. Najlepiej, gdy odbywa się za z oficjalnego adresu lub numeru telefonu. O możliwości otrzymywania takich informacji powinni mieć wiedzę rodzice lub opiekunowie niepełnoletniego. Nie powinny być wysyłane po godz. 22.00
40. Duszpasterz nie powinien utrzymywać osobistego kontaktu smsowego, mailowego, poprzez komunikator lub na serwisie społecznościowym z niepełnoletnim.
41. Nie należy nagrywać niepełnoletnich lub wykonywać zdjęć przy pomocy smartfonów ani pośredniczyć w przekazywaniu takich materiałów.
42. Należy wdrażać niepełnoletnich do właściwego postępowania z urządzeniami służącymi komunikacji podczas spotkań duszpasterskich (np. wyciszanie lub wyłączanie telefonów podczas spotkań). W szczególnych sytuacjach (np. wyjazdu wakacyjnego) można określić specjalne zasady korzystania z elektronicznych środków komunikacji (tzw. „kontrakt cyfrowy).
43. Należy szczególnie zwracać uwagę i ostrzec przed szkodliwymi skutkami cyfrowej przemocy.
44. Nie należy umieszczać zdjęć niepełnoletnich na stronach internetowych i serwisach społecznościowych bez zgody rodziców lub opiekunów.
H. ZAKRES OCHRONY
45. Wyżej wymienione zasady ochrony dotyczą w równym stopniu osób niepełnoletnich z niepełnosprawnością.
46. Winny być realizowane we wszystkich działaniach podejmowanych przez Archidiecezję Szczecińsko-Kamieńską w stosunku do niepełnoletnich a szczególnie:
- w duszpasterstwie parafialnym;
- działalności katechetycznej;
- działaniach Caritas;
- szkołach katolickich.
47. W wyżej wymienionych segmentach działań można przygotować własne kodeksy lub katalogi, ale minimum stanowi zachowanie zasad niniejszego katalogu.
I. ZASADY REAGOWANIA
48. Na różnych poziomach działalności duszpasterskiej przełożeni powinni być szczególnie wyczuleni na informacje dotyczące możliwości popełnienia przestępstwa przeciwko niepełnoletnim lub niestosowanych zachowań.
49. Dotyczy to zwłaszcza:
- proboszczów w stosunku do kapłanów pracujących na ternie parafii oraz osób świeckich zaangażowanych w duszpasterstwo;
- dziekanów w odniesieniu do duszpasterzy oraz świeckich zaangażowanych w duszpasterstwo na terenie dekanatu;
- Wydziału Wychowania Katolickiego Kurii Metropolitalnej w odniesieniu do duchownych i świeckich katechetów;
- Wydziału Duszpasterskiego Kurii Metropolitalnej w odniesieniu do duchownych i świeckich zaangażowanych w różnego rodzaju projekty duszpasterskie;
- dyrektorów szkół katolickich i kościelnych placówek wychowawczych;
- dyrektora Caritas i osób odpowiedzialnych za selekcję pracowników zajmujących się niepełnoletnimi;
- Delegata Księdza Arcybiskupa Metropolity ds. Ochrony Dzieci i Młodzieży w odniesieniu do wszystkich duchownych i świeckich podejmujących działania duszpasterskie z ramienia Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej.
50. Za system prewencji w seminarium duchownym odpowiedzialny jest rektor i działa na podstawie zaleceń Stolicy Apostolskiej zawartych w dokumentach dotyczących formacji, w szczególności Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis.
51. W sytuacji, gdy informacja o nadużyciach wobec niepełnoletnich jest wysoce wiarygodna należy natychmiast odsunąć daną osobę od kontaktów z niepełnoletnimi.
52. Należy się upewnić, że sprawa została zgłoszona odpowiednim organom państwowym (policji, prokuraturze). W braku takiego zgłoszenia należy samemu go dokonać.
53. O zaistniałych faktach i podjętych działaniach należy jak najszybciej poinformować Arcybiskupa Metropolitę Szczecińsko-Kamieńskiego.
54. Przy przekazywaniu informacji należy we właściwy sposób chronić dane osobowe zarówno potencjalnej ofiary jak i sprawcy. Nie można zobowiązywać w jakikolwiek sposób potencjalnej ofiary do zachowania tajemnicy.
55. Zawsze można zgłosić nadużycie Delegatowi Arcybiskupa Szczecińsko-Kamieńskiego ds. Ochrony Dzieci i Młodzieży. Dane kontaktowe są dostępne na stronie internetowej archidiecezji.
56. Delegat na życzenie zainteresowanych może wskazać osoby lub instytucje służące pomocą terapeutyczną ofiarom.
57. Stały monitoring problemów związanych z ochroną małoletnich prowadzi Zespół Roboczy ds. Programu Prewencji. Zespół proponuje wdrożenie odpowiednich procedur i stara się wdrażać prewencję na różnych płaszczyznach duszpasterskiego kontaktu z niepełnoletnimi. Utrzymuje kontakt z Centrum Ochrony Dziecka przy Konferencji Episkopatu Polski.
J. ZATWIERDZENIE I ZMIANY W KATALOGU
58. Niniejszy katalog otrzymuje moc obowiązującą z chwilą zatwierdzenia przez Arcybiskupa Metropolitę Szczecińsko-Kamieńskiego.
59. Wszelkich zmian w katalogu można dokonywać wyłącznie z upoważnienia Księdza Arcybiskupa Metropolity Szczecińsko-Kamieńskiego. Wchodzę one w życie po zatwierdzeniu przez Księdza Arcybiskupa Metropolitę.
ANEKSY dostępne w wersji tekstowej do pobrania
- ZGODA RODZICA (OPIEKUNA) NA WYKORZYSTANIE WIZERUNKU DZIECKA
- ZGODA RODZICA (OPIEKUNA) NA PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH
- ZGODA RODZICA (OPIEKUNA) NA UDZIAŁ MAŁOLETNIEGO W WYCIECZCE (INNYM WYDARZENIU)
- OŚWIADCZENIE RODZICA W SPRAWIE TZW. EDUKACJI SEKSUALNEJ
W Uroczystość Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata po raz pierwszy w Szczecinie przeszedł z Bazyliki Archikatedralnej do Sanktuarium Najświętszego Serca Pana Jezusa - Orszak Chrystusa Króla.
»W ramach Światowego Dnia Młodzieży obchodzonego w diecezjach młodzież oraz kandydaci do bierzmowania z terenu całej naszej Archidiecezji spotkali się w Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Szczecinie. Uczestniczyło około 100 osób wraz z opiekunami z różnych wspólnot parafialnych.
»